Ochrona praw i wolności w Polsce

1. Droga sądowa
a) sądy szczególne
Sądy administracyjne rozpatrują skargi wniesione przez uprawnione ustawowo podmioty na nielegalne decyzje administracyjne oraz milczenie administracji. Osoba, która stwierdziła naruszenie aktem organu administracji swoich praw lub wolności musi wykazać się podstawą prawną, uzasadniającą złożenie skargi. Sąd ustala wystąpienie związku pomiędzy przepisem prawa a zaskarżonym działaniem lub zaniechaniem organu.
b) Trybunał Konstytucyjny
Kontrola konstytucyjności aktów prawnych jest dopuszczalna wtedy, kiedy podmiot skarżący wyczerpie przed złożeniem skargi wszystkie przysługujące mu w sprawie środki ochrony prawnej. Kontrola abstrakcyjna przysługuje uprawnionemu podmiotowi zawsze wtedy, gdy uzna, że dana norma prawna jest niezgodna z konstytucją bez względu na to, czy rozstrzygnięcie Trybunału wywoła skutki w sprawie, która go dotyczy. Odwrotnie jest w przypadku kontroli konkretnej. Skarżący może zakwestionować jedynie konstytucyjność aktu w konkretnej sprawie, która go dotyczy.

Podstawowe instytucje sądownictwa powszechnego, sądy rejonowe, są podzielone na wydziały, np. cywilny, rodzinny, karny. Prowadzą procesy z dziedziny: - prawa cywilnego, karnego, rodzinnego- np: dotyczące demoralizacji nieletnich, - prawa pracy np. o przywrócenie stosunku pracy, - ubezpieczeń społecznych- np. odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy, - ksiąg wieczystych i spraw gospodarczych. Każdy obywatel ma prawo wnieść skargę jeśli uzna, że jego prawa są łamane. Sądy powszechne wszczynają postępowanie na wniosek jednostki lub innego uprawnionego podmiotu. Przy tym sprawa musi mieć charakter sporny, czyli przeciwstawność interesów stron nie może budzić wątpliwości. Sądy mogą orzekać o niestosowaniu aktów prawnych z powodu naruszenia przez nie konstytucji, a więc i także wynikających z niej praw podstawowych czy tez wolności jednostki. Kontrolę nad sądami powszechnymi w zakresie orzekania sprawuje Sąd Najwyższy.

2. Organizacje pozarządowe
Organizacjom pozarządowym przypisuje się szereg ważnych funkcji w zakresie ochrony praw i wolności człowieka. L. Wiseberg zalicza do nich:
- zbieranie, ocena i upowszechnianie informacji;
- działanie na rzecz zaprzestania naruszeń praw i wolności człowieka;
- świadczenie pomocy prawnej, eksperckiej i humanitarnej;
- lobbing władz krajowych i międzynarodowych;
- promowanie włączenia do ustawodawstwa standardów praw i wolności człowieka,
- edukacja i kształtowanie świadomości praw i wolności człowieka;
- budowanie solidarności między prześladowaniem i identyfikowanie problemów lokalnych;
- dostarczanie świadczeń i usług;
- podtrzymywanie otwartości systemu politycznego

3. Rzecznik Praw Obywatelskich – polski jednoosobowy organ państwowy ustanowiony w 1987, utworzony w 1988. Rzecznik praw obywatelskich pełni funkcję niezależnego urzędnika.
Do obowiązków Rzecznika Praw Obywatelskich należy badanie czy w związku z działaniem lub zaniechaniem organów państwowych, organizacji albo instytucji doszło do naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela. Ponadto rzecznik ocenia, czy należycie przestrzegane były odpowiednie przepisy oraz czy wyżej wymienione podmioty działały z poszanowaniem zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej.  Rzecznikowi w realizacji jego zadań pomagają jego zastępcy oraz Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich. Rzecznik posiada również pełnomocników terenowych, co znacznie ułatwia działalność na obszarze całego kraju.
Rzecznik Praw Obywatelskich podejmuje działania:
- na wniosek obywateli lub ich organizacji;
- na wniosek organów samorządów;
- na wniosek Rzecznika Praw Dziecka;
- z własnej inicjatywy.
W drugim rozdziale Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zostały zamieszczone zapisy gwarantujące następujące wolności każdemu obywatelowi polskiemu i osobom należącym do mniejszości narodowych i etnicznych:
- wolności osobistej.
- wolności politycznej.
- wolności ekonomicznej a także socjalnej oraz kulturalnej.
  
4. Europejski Trybunał Praw Człowieka – europejski organ sądownictwa międzynarodowego powołany w 1959. Siedziba Trybunału znajduje się w Strasburgu, we Francji. Orzeka w sprawach praw człowieka zapisanych w Konwencji i protokołach dodatkowych do niej, rozpatrując skargi obywateli 47 państw członkowskich Rady Europy.  W skład Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wchodzą sędziowie w liczbie równej liczbie państw członkowskich Rady Europy. Funkcję sędziego z ramienia Polski pełni obecnie Krzysztof Wojtyczek.

Źródła:
- http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,5101/k,2
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Europejski_Trybuna%C5%82_Praw_Cz%C5%82owieka
- https://www.msz.gov.pl/pl/polityka_zagraniczna/europejski_trybunal_praw_czlowieka/
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Rzecznik_Praw_Obywatelskich