Pierwszym dokumentem, który możemy określić jako formę deklaracji praw człowieka był kodeks Hammurabiego. Kodeks uważany jest za jeden z najstarszych kodeksów świata. Spisany został za czasów panowania króla Babilonii - Hammurabiego, około XVII/XVII w. p.n.e. Kodeks składał się z 282 artykułów, prologu i epilogu, które dotyczyły prawa karnego, procesowego, małżeńskiego oraz rzeczowego. Kodeks Hammurabiego opierał się na zasadach kazuistycznych. Kary nakładane były w myśl zasady "oko za oko, ząb za ząb", np., jeśli syn uderzył ojca, odcinano mu rękę, którą to zrobił. Celem kodeksu było spisanie prawa zwyczajowego, które często było nadużywane i błędnie interpretowane.
Kodeks Hammurabiego
W średniowieczu dokumentem, który dokonał przełomu w dziedzinie prawa była "Charta Libertatum", czyli Wielka Karta Swobód wydana w Anglii przez Króla Jana Bez Ziemi, w 1215 roku. Formalnie była przywilejem, jednocześnie mając charakter umowy między królem a jego wasalami. Karta ograniczała władze monarszą w dziedzinie skarbowej i sądowej. Określała uprawnienia baronów i duchowieństwa oraz zakres swobód klas niższych. Wybrane artykuły Karty:
- art. 13 - ustanawiał przywileje dla miast i potwierdzał nadanie wcześniejszego przywileju Londynowi
- art. 14 - podawał skład Rady Królewskiej, zgodnie z nim złożonej m.in. z feudałów oraz lenników króla
- art. 21 - gwarantował, że hrabiowie i baronowie mogą być sądzeni tylko przez sąd "równych sobie" - art. 28 - dozwalał urzędnikom królewskim dokonywania rekwizycji tylko za rekompensatą
- art. 35 - gwarantował jednolite miary i wagi w całym królestwie
- art. 38 - zabraniał stawiania przed sądem bez powołania godnych zaufania świadków
- art. 39 - gwarantował wolność osobistą - król nie mógł aresztować poddanego bez wyroku sądowego, ani odebrać mu majątku
Charta Libertatum
W roku 1628 wydano w Anglii "Petycje o prawie". Dokument został przedstawiony panującemu Karlowi I przez angielski parlament. W dokumencie domagano się przestrzegania kompetencji parlamentu angielskiego w sprawie nakładania podatków, zabraniano jednocześnie więzienia kogokolwiek bez pełnoprawnego wyroku sądowego. Akt został zaliczony do angielskich aktów konstytucyjnych.
Ważnym krokiem w dziedzinie praw człowieka było uchwalenie w 1776 roku Karty Praw stanu Wirginia. Dokument opierał się na zasadach wyznawanych przez Johna Locka. Zgodnie z nimi prawa człowieka stanowią podstawę istnienia państwa.
4 lipca 1776 roku uchwalono Deklarację Niepodległości Stanów Zjednoczonych, która również miała wpływ na pojmowanie praw człowieka. Dokument głosił, iż "wszyscy ludzie zostali stworzeni równi, zostali wyposażeni przez stwórcę w pewne niezbywalne prawa, między którymi są: życie, wolność i dążenie do szczęścia". Dokument mówił jeszcze że, jeśli któraś z form rządów stałaby się niebezpieczna dla celów i idei konstytucji, naród ma prawo do zmiany lub obalenia rządu i powołania nowego, który sprawowałby władzę na zasadach, które ludność uzna za najodpowiedniejsze, aby zapewnić obywatelom kraju dobre i szczęśliwe życie.
Przełomowym momentem w procesie kształtowania się idei praw człowieka na świecie była rewolucja francuska. W roku 1789 przyjęto Deklarację Praw Człowieka i Obywatela. Ten doniosły w swym znaczeniu dokument rewolucji francuskiej został uchwalony w 1789 roku przez Konstytuantę. Za przyczynę nadużyć rządów Zgromadzenie Narodowe, które reprezentowało lud francuski uważało lekceważenie i nieznajomość praw człowieka. Żaden człowiek nie może być: oskarżony, aresztowany czy uwięziony, inaczej jak tylko w sytuacji określonej przez ustawę i zgodnie z formą, jaką ona przewiduje, nikt też nie może być karany w inny sposób niż na mocy ustawy wydanej i ogłoszonej jeszcze przed popełnieniem przestępstwa, w myśl zasady, że prawo nie działa wstecz, oraz ustanowionej zgodnie z prawem, każdego człowieka uznaje się też za niewinnego dotąd, aż nie zostanie uznany za winnego. Nikt nie może być niepokojony za swoje przekonania, również religijne, jeśli tylko ich manifestowanie nie zakłóca porządku publicznego. Każdemu obywatelowi przysługuje prawo do swobodnej wypowiedzi, pisania, druku i może odpowiadać za nadużycie tej wolności, tylko w przypadkach, które określają ustawy. Danina, czyli podatki muszą być równo rozłożone na wszystkich członków społeczeństwa odpowiednio do ich możliwości. Postanowienia tej deklaracji, zostały zamieszczone w konstytucjach francuskich i stały się wzorcem dla konstytucji innych państw. W Polsce Konstytucja Trzeciego Maja była pierwszą w Europie konstytucją przyjmującą za podstawę statusu człowieka w państwie majątek, a nie jak dotychczas jego pochodzenie. Ten akt obok rewolucji francuskiej i amerykańskiej jest uznawany, jako trzecia najważniejsza demokratyczna rewolucja ówczesnego świata.
Innym ważnym dokumentem w dziedzinie praworządności i praw człowieka była dla Polski Konstytucja Księstwa Warszawskiego. Nadana została w lipcu 1807 roku przez Napoleona I. Zapisy dotyczące ochrony praw człowieka zostały w tym dokumencie mocno ograniczone. Zawarte zasady ustrojowe były kopią rozwiązań zastosowanych w napoleońskiej Francji w Kodeksie Napoleona.
Jeszcze na początku XX wieku uznanie praw człowieka leżało w gestii poszczególnych państw. Po II wojnie światowej to się zmieniło, by sprostać powojennej rzeczywistości i y nie popełnić poprzednich błędów. Duże znaczenie w tym miała Organizacja Narodów Zjednoczonych.
26 czerwca 1945 roku podpisano Kartę Narodów Zjednoczonych. W 1946 roku Narody Zjednoczone utworzyły Komisję Praw Człowieka, główny organ pomocy Rady Gospodarczej i Społecznej i forum ONZ zajmującym się ochroną i promowaniem praw człowieka. Obecnie liczy 53 państwa członkowskie, które spotykają się na corocznych sesjach w Genewie. Zdefiniowaniem praw człowieka i podstawowych wolności zajęła się Komisja Praw Człowieka pod przewodnictwem Eleonory Roosevelt.
Karta Narodów Zjednoczonych
Zgromadzenie Ogólne mówiło, że „korzystanie z wolności obywatelskich i politycznych oraz z praw ekonomicznych, społecznych i kulturalnych jest wzajemnie powiązane i współzależne". Mimo tego nie utworzono tak wszechstronnego i ujednoliconego projektu, ale wszystko zostało zawarte pod postacią: Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych.
W ZSRR kontrowersje budziły m. im. zaliczenie strajku do podstawowych praw i wolności, a także nieskrępowana działalność związków zawodowych i prawo pracy w godnych warunkach. Zmieniło się to w latach 70., gdy trzeba było ustalić możliwości „pokojowego współistnienia”. Państwa zachodu miały taktykę tzw. „linkage”, która polegała na tym, że gdy oni w czymś ustąpili to w zamian dostawali pozwolenie na zmiany w innym dziale. ZSRR chciało mieć kontrolę nad sprawami w sferze gospodarki i bezpieczeństwa szło na ustępstwa w sprawie praw człowieka. Dzięki temu pakty mogły wejść w życie i kontrola praw człowieka też mogła stać się rzeczywistością.
Międzynarodową Kartę Praw Człowieka tworzą: Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka.
Obok praw o charakterze powszechnym powstały też regulacje partykularne chroniące pewne prawa podmiotów i szczegółowe przedmiotowo. Instytucjonalnym ich wsparciem zajmują się utworzone wyspecjalizowane agencje i komitety. Zajmują się one sprawami specyficznymi typu: prawa uchodźców, prawa pracowników, specjalne prawa dzieci.
20 grudnia 1993 utworzono na mocy Zgromadzenia Ogólnego stanowisko Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka, do którego obowiązków należała np. troska o powszechne respektowanie praw człowieka i ich promowanie.
Osoby, które objęły to stanowisko:
José Ayala Lasso (1994–1997)
Mary Robinson (1997–2002)
Sergio Vieira de Mello (2002–2003)
Bertrand G. Ramcharan (2003–2004)
Louise Arbour (2004–2008)
Navanethem Pillay (2008-2014)
Zeid Ra’ad Zeid Al-Hussein (od 2014)
W 1968 odbyła się pierwsza Światowa Konferencja Praw Człowieka w Teheranie. Podkreślała powiązanie między prawami politycznymi i obywatelskimi, socjalnymi i kulturalnymi. Uznano, że wiele już zrobiono, ale „dużo pozostaje do zrobienia w kwestii urzeczywistnienia tych praw i wolności."
Światowa Konferencja Praw Człowieka w Teheranie
Druga Światowa Konferencja Praw Człowieka w Wiedniu odbyła się w 1993 r. Położono nacisk na uniwersalność praw człowieka, potępiono przejawy rasizmu, dyskryminacji, ksenofobii itp., była zwrócona uwagę na prawa kobiet, dzieci, mniejszości i ludności autochtonicznej.
W 1994 r. Rada Bezpieczeństwa utworzyła Międzynarodowy Trybunał Karny dla Rwandy.
W lipcu 1998 na Konferencji Rzymskiej państwa uchwaliły Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego mającego sądzić sprawców ludobójstwa, zbrodni wojennych, zbrodni przeciwko ludzkości, a w przyszłości również agresji, po osiągnięciu consensusu co do definicji tej zbrodni.
Lata 1995 - 2004 zostały ogłoszone Dekadą Edukacji Praw Człowieka.
Źródła:
Grafika:
http://www.todayifoundout.com/index.php/2014/05/kings-law-code-hammurabi/
http://legal.un.org/avl/ha/fatchr/fatchr.html
Bardzo ciekawy wpis! Dowiedziałam się z niego wielu ciekawych rzeczy.
OdpowiedzUsuńSuper wpis. Warto było tutaj zajrzeć
OdpowiedzUsuńW 2002 Rada Europy uznała karę śmierci za niedopuszczalną
OdpowiedzUsuńsuper przedstawiona historia w skrócie
OdpowiedzUsuńW pouczający sposób przedstawiona historia
OdpowiedzUsuń